Mimari Özellikler

Dışarıdan bakıldığında taş ve tuğla duvarları ile sade bir yapı gibi görünen Kariye Camii, içerisindeki mozaik dekoratif öğeler ile güçlendirilmiş bir sanat eseridir.

Yapı faklı dönemlerde geçirdiği büyük inşa ve restorasyon çalışmalarından sonra bugünkü şeklini almıştır.

Günümüze gelen Kariye’nin kubbesinin sadece kasnağı orijinaldir. Yıkılan kubbe ahşaptan yapılmış ve üzeri alçı ile kaplanmıştır. Onikinci yüzyıl naos planı, ondördüncü yüzyılda değiştirilmemiş, aynı biçimi korunmuştur. Kubbenin yüksek kasnağı, dört adet paye ile taşınan ve planın kollarını oluşturan dört kısa beşik tonozun üzerindedir. Bu yüksek kasnak, onaltı uzun pencere ile iç mekana ışık sağlar.

Kariye beş ana mimari birimden oluşur. Dış Narteks, İç Narteks, Naos, kuzey taraftaki iki katlı ek yapı ve güney taraftaki parekklesion.

Naousun doğu ucunda, bir bema vardır. Bema’nın iki tarafında kubbeli pastophorion odaları bulunur. Naosun ana girişi, iç narteksten açılan ortadaki büyük portalden ve güney tarafında karşılığı olmayan, kuzeydeki daha küçük bir kapıdandır. Bemanın iki tarafındaki pastophorion odalarından kuzey tarafındaki oda doğrudan bemaya açılırken, güneydeki oda güneydeki parekklesion’a açılmaktadır. Naosun güney tarafında, naousu parekklesiona bağlayan bir koridor vardır.

Naous’un kuzey tarafına bitişik bulunan iki katlı ek yapının her katında beşik tonozlu uzunlamasına odalar vardır. Bu odalardan üst kattaki 2.97m x 9.97m, alt kattaki oda 2.99m x 10.14 m ölçülerinde bir geçiş kolidorudur.

İç narteks naos’un batı tarafında yer alır ve eşit boyutlarda olmayan dört adet mekan biriminden oluşur. Güney ve kuzey taraftaki birimler kubbe ile örtülüyken, diğerleri tonoz örtülüdür. İç nartekse giriş, batı tarafından, dış narteksten açılan büyükçe bir merkezi kapıdandır.

Dış narteks, iç narteksin batı tarafından birbirine eşit büyüklükte olmayan beş, güney tarafında ise, ek şapelle birleşen ve iç narteksi de güneyden çevreleyen, iki büyükçe mekan biriminden oluşmaktadır. Bu mekan birimleri de tonozla örtülüdür.

Yapıda, dördü parekklesionda, biri iç narteksin kuzey duvarında, üçü de dış narteksin batı duvarında olmak üzere toplam sekiz mezar arkosolyumu bulunur.

Parekklesion ondördüncü yüzyılda yapılmıştır ve naosun güney tarafına bitişiktir. Tek nefli uzunlamasına dikdörtgen planı doğrudan narteksin bir devamı gibi görülmektedir. Parekklesion, kare planlı ve aynı büyüklükteki bitişik iki mekan birimi ile, genişliği neredeyse nefle aynı olan bir bema bölümünden oluşmaktadır.

İç mekanda, bir mimari bütünlük vardır. Biri doğu tarafında, biri ortada ve üçüncüsü de batı tarafındaki üç kemer ve bu kemerlerin uzantısı olarak duvarlardan hafif taşkınlık yaparak yere kadar inen pilasterlerle birbirinden ayrılan apsis ile doğu ve batı mekan birimleri ne işlevsel ne de görsel olarak bu mekan bütünlüğünü bozmaz